Onlangs werd de Zembla documentaire ‘Moord op de Honingbij’ uitgezonden. De uitzending laat naar mijn idee een te eenzijdig beeld zien van de massale bijensterfte. Een bredere kijk is nodig om dit fenomeen te kunnen duiden.
In dit artikel neem ik aantal fragmenten onder de loep en licht deze nader toe vanuit mijn eigen visie.
De uitzending is hier te bekijken.
Leeswijzer. Van ieder fragment geef ik het tijdstip in de internet-uitzending en een beschrijving van het getoonde. Daarna volgt mijn commentaar.
[3:40] De imker K. van der Poel, verteld over zijn gestorven bijen de afgelopen jaren en vraagt zich af wat hij hier nog doet als bijenhouder, als dit zo doorgaat.
Hier wordt een beeld geschetst van een imker die moedeloos wordt. Wat ook begrijpelijk is vanuit het besef dat hij al 55 jaar ervaring heeft en pas in de laatste jaren serieuze problemen ondervindt met zijn bijen.
Een beeld wat ik vaak zie in de media over de reguliere imkerij, is die van de imker als slachtoffer. Ik mis hierin een zekere mate van zelfreflectie. Dit in schril contrast tot de bewuste bijenhouders die hun eigen handelen onder de loep nemen en zich afvragen waarin deze niet overeenkomt met het belang van de bijen.
[4:48] De voice-over geeft aan dat de sterfte-explosie van de bijen begonnen is gelijk met de invoering in de jaren negentig van een nieuw type insecticide.
Dit is wat mij betreft suggestief, aangezien er geen onderbouwing wordt gegeven en dat verder ook niet blijkt uit het vervolg van de uitzending.
Als het inderdaad zo eenvoudig is dan maakt dat het causaal verband makkelijk aantoonbaar en is deze hele discussie niet nodig.
[5:00] Er wordt uitgelegd dat het bestrijdingsmiddel preventief op de zaden wordt aangebracht en dat daarmee uiteindelijk de hele plant giftig wordt.
In deze uitzending maken we ons druk over de gevolgen van gif op de bijen. Maar realiseren we ons dan niet wat het gebruik van dit soort middelen voor gevolgen heeft voor de andere gebruikers van die planten, bijv. de mens? Let wel, ik weet niet wat exact de gevolgen zijn, maar mijn intuïtie zegt mij dat dit nooit gezond kan zijn. Met name niet op de lange termijn.
[6:05] Er wordt uitgelegd dat wanneer er in het stuifmeel resten van het bestrijdingsmiddel zitten en dit gevoerd wordt aan de jonge bijen, het immuunsysteem wordt aangetast. De jonge bijen gaan vervolgens dood aan een andere ziekte omdat er geen weerstand meer is; gelijk bij aids.
Ik vraag mij nu ineens af of het mogelijk een definitiekwestie is geworden. Namelijk dat fabrikanten volhouden dat een bestrijdingsmiddel niet de doodsoorzaak is van de bijen en dat ze daar strictgenomen -als we bovengenoemde reactie mogen geloven- nog gelijk in hebben ook.
[7:15] De Franse pesticiden expert J.M. Bonmatin, geeft aan dat er in Frankrijk een verbod op imidacloprid geldt voor de zonnebloem en mais; volgens hem de meest belangrijke gewassen voor de bijen in Frankrijk.
Mais is een windbestuiver en daarmee niet afhankelijk van de bijen voor de bestuiving. Aangezien bijen alleen het stuifmeel hiervan gebruiken en dus geen nectar, lijkt het me wat overdreven om te stellen dat mais één van de twee belangrijkste gewassen is voor bijen in Frankrijk.
[7:48] In een fragment wordt aangegeven dat in Taiwan miljoenen bijen op mysterieuze wijze zijn verdwenen en dat imkers het moeilijk hebben om geld te verdienen.
Dit illustreert o.a. welke krachten er spelen. Het belang van de honingbij is niet altijd in het belang van de imker. Zolang het loont om de honingbij uit te buiten, zullen alleen bewuste bijenhouders met een liefde voor de natuur en een besef dat er iets niet klopt, zich aanpassen en samenwerken met de natuur. Voor de overigen komt het inzicht waarschijnlijk op moment dat de ramp zich al aan het voltrekken is.
[8:48] De bijendeskundige uit Wageningen, dr. T. Blacquière, is minder bezorgt over de rol van pesticiden omdat hij zegt te begrijpen waar de oorzaak van de massale bijensterfte ligt, nml. bij de varroamijt. Deze parasiet is volgens hem 30 jaar geleden binnengehaald en hoort van nature niet bij de honingbij.
Waarop is de redenatie van dr. Blacquière, dat pesticiden volgens hem niet de belangrijkste oorzaak zijn, gebaseerd? Aangezien hij later in de uitzending (zie fragment hieronder) aangeeft dat het instituut hier geen onderzoek naar doet vanwege de hoge kosten. Kortom een twijfelachtige uitspraak.
In de natuur is het eigenlijk heel eenvoudig. Wanneer een organisme ziek of zwak is wordt het ‘opgeruimd’. Veel bijen zijn momenteel ziek en worden dus opgeruimd, bijv. door de gevolgen van de varroamijt. Wanneer wetenschappers deze ‘natuurwet’ nu eens zouden onderkennen kunnen we ons gaan richten op het vinden van de oorzaak in plaats van aan symptoom bestrijding.
Hoewel de pesticiden mogelijk een oorzaak zijn voor het ziek worden van de bijen, is dit niet de werkelijk achterliggende oorzaak. Het gebruik van pesticiden is namelijk weer het gevolg van een andere oorzaak. Met het doortrekken van deze redenatie kan uiteindelijk een meer compleet beeld worden verkregen.
Precies deze reeks van oorzaken en gevolgen toont aan dat het probleem van de bijensterfte een niet op zichzelf staand probleem is maar dat het -naar mijn mening- verweven is met de essentie van veel zo niet alle problemen waar wij in onze maatschappij tegenaan lopen.
[10:15] Dr. T. Blacquière geeft aan dat het instituut weinig onderzoek doet naar de gevolgen van pesticiden vanwege de hoge onderzoekskosten waarvoor geen budget is gevonden en omdat zij prioriteiten moeten stellen, kiezen zij voor het onderzoek naar ziektes.
Een begrijpelijk en ook logisch gevolg op moment dat een universiteit voor onderzoeksgelden afhankelijk is van externe partijen. Wat mij betreft is dit pas een probleem wanneer wij er van uitgaan dat het onderzoek objectief is en dat er beleid op wordt afgestemd.
[10:55] Dr. T. Blacquière geeft aan dat naast de ziektes de achteruitgang van het platteland, waarbij er niet voldoende dracht is voor de bijen, een groot probleem is.
Een heel goed en terecht punt. Ik ben wel benieuwd of hij zich ook beseft dat een belangrijke oorzaak voor de teruggang van de biodiversieteit ligt in het gebruik van kunstmest en chemische bestrijdingsmiddelen.
[11:51] Dr. T. Blacquière legt uit dat imkers met de bijen werken op een manier die voor hun het meest gunstig is; ze willen veel honing en daarvoor manipuleren ze het bijenvolk.
Touché. Zie achtergrond en mijn overige artikelen voor meer onderbouwing hiervan.
[12:30] Wanneer de verslaggever aan K. van der Poel verteld dat, volgens dr. T. Blacquière, de imkers zelf ook een probleem zijn, reageert deze hier wat cynisch op met de opmerking dat hij nog maar 55 jaar ervaring heeft. Hij haalt vervolgens een verhaal van een leraar bijenhouden aan, die afgelopen winter al zijn volken kwijtraakte. Aangezien deze man het al jaren doet en een erkend expert is, kun je dus moeilijk blijven volhouden dat dit een slechte imker is.
Net als bij het fragment op 3:40, is de reactie begrijpelijk, maar getuigd het tevens van binnen de eigen referentiekaders denken. Verklaren dat de leraar fout is geweest staat gelijk aan het ter sprake stellen van het systeem en daarmee de eigen kaders. Dus is het niet meer dan menselijk dat deze imker het probleem noch bij zichzelf noch de leraar ziet en daarmee buiten zichzelf plaatst.
Het is frustrerend te realiseren dat de wereld ogenschijnlijk nog vol zit met dit soort denken getuige de wijze waarop wij bijv. met het milieu en de natuur omgaan. Er zal een verschuiving in het bewustzijn moeten plaatsvinden willen wij echte constructive veranderingen doorvoeren. Op deze wijze tegen muren blijven aanpraten gaat alleen maar veel energie en tijd kosten en dat hebben we naar mijn idee niet meer. Het is tijd voor verandering. NU!
[17:22] Er worden twee namen van zaadbedrijven getoond die 100% dochter zijn van chemiebedrijven.
Steeds meer zaadbedrijven zijn en worden opgekocht door met name chemiebedrijven om daarmee hun grip op de landbouw te verstevigen en om te vormen. De drie-eenheid (GM)zaad-kunstmest-gewasbescherming is een sterke combinatie en zeker wanneer veel boeren en tuinders hier afhankelijk van worden. Voor wie geïnteresseerd is raad ik aan de documentaire The World According to Monsanto te bekijken, waarin de gevolgen van een dergelijke strategie worden getoond.
[20:44] Naar aanleiding van Kamervragen over mogelijke belangenverstrengeling bij de universiteit Wageningen reageert staatsecretaris Bleker op semi-verontwaardigde wijze.
Op een overigens valide vraag weet de staatsecretaris op politiek-waardige wijze om de hete brij heen te draaien door in plaats van de vraag te beantwoorden verontwaardigd te zijn dat überhaupt de vraag wordt gesteld.
[23:37] Er wordt uitgelegd dat doordat Nederland een klein land is, er een bovengemiddeld gebruik is van pesticiden omdat de land- en tuinbouw zo geconcentreerd is en daarmee de druk op het milieu groot is.
Wat hier eigenlijk gezegd wordt, is omdat in Nederland de grond zodanig uitgeput is vanwege monoculturen, machinale verwerking en toepassing van kunstmest, deze niet meer gezond is en daarmee geen gezonde gewassen meer kan laten groeien. Het gevolg hiervan zijn ziektes en plagen om de gewassen op te ruimen.
Je zou kunnen stellen: laat me zien hoeveel pesticiden je gebruikt en ik vertel hoe gezond je grond is. Blijkbaar staat de grond in Nederland er slecht voor.
[24:43] De verslaggever vraagt dr. T. Blacquière waarom een belangrijk onderzoek door een stagiaire is uitgevoerd.
Wat mij betreft wederom tendentieus en goedkoop. Alsof een stagiair niet in staat is een onderzoek te doen onder goede begeleiding; om daarmee maar de waarde ervan te ontkrachtten. Zoals later zal blijken betreft het probleem niet de stagiaire maar de onvolledige data die zij krijgt aangereikt om op basis daarvan haar onderzoek te doen.
De vraag is wel of ze niet had moeten weten dat het onvolledige data betrof.
[25:57] Dr. T. Blacquière bevestigd dat de stagiaire geen toegang had tot de volledige statistische data die de universiteit ter beschikking heeft.
Wat ik hier mis is de vraag waarom de stagiair geen volledige toegang tot de gegevens kreeg.
Tot nu toe had ik een neutrale indruk van het onderzoekinstituut. Ja, er zijn mogelijk conflicterende belangen, maar niet vanuit het oogpunt van het instituut, alleen voor hen die objectiviteit eisen. Het instituut heeft alleen verantwoording af te leggen aan de opdrachtgever (lees geldverstrekker).
Dat was tot nu toe, want wat dr. Blacquière hier bevestigd, getuigd op zijn minst gezegd niet van de intentie tot waarheidsvinding. Door bewust het onderzoek uit te laten voeren op onvolledige data en dit vervolgens ook nog te laten publiceren is ronduit schokkend.
Waarom stel ik in dit geval wel eisen aan de objectiviteit? Vanwege mijn, mogelijk naïeve, idee dat een universitair geligneerd onderzoeksinstituut wanneer mogelijk altijd op zoek is naar waarheidsvinding. En waar dit normaal gesproken niet altijd mogelijk is vanwege de belangen van de opdrachtgever, was voor dit specifieke onderzoek geen afhankelijkheid van extern budget (de stagiair kon dit kosteloos uitvoeren) en het instituut daardoor in staat was om een objectief onderzoek uit te voeren.
Dat dit uiteindelijk niet gebeurd is maakt duidelijk dat het instituut niet in staat is om onderscheid te maken tussen belangen van verschillende opdrachtgevers en dus niet altijd belang heeft bij waarheidsvinding. Op basis hiervan vind ik dat de relatie van het instituut met de universiteit zou moeten worden herzien, maar nog belangrijker dat dit instituut niet meer in opdracht van beleidsmakers zou mogen werken.
[28:56] Er wordt gesteld dat het voor de bestuivingsimkers van belang is dat zij een goede relatie behouden met de tuinders.
Hier wordt de indruk gewekt dat de bestuivers voor hun inkomsten afhankelijk zijn van tuinders. En hoewel begrijpelijk vanuit het perspectief van de bestuivers is de afhankelijkheid van de bijen voor de tuinders vele malen groter. Het idee dat de tuinders dus maar te vriend moeten worden gehouden ten koste van alles is wat mij betreft misplaatst.
Een imker zal voor zichzelf de keus moeten maken of hij willens en wetens het leven van de bijen op het spel wil zetten wetende dat een tuinder pesticiden gebruikt. Gaat de imker hiermee akkoord dan is het alleen zijn eigen verantwoordelijkheid op moment dat het misgaat.
[32:24] Aan de medewerker van Bayer, M. Hoogendoorn, wordt de vraag gesteld wat de gevolgen zijn, bij het gebruik van de middelen op korte en lange termijn, voor de bijen. Waarop zij antwoord dat bij normaal gebruik er geen effect zal optreden.
Leuk voor het tegengeluid, maar wat verwachten de verslaggevers hier, een bevestiging dat het inderdaad schadelijk is?
Deze medewerker komt in de uitzending een aantal keren aan het woord, maar nergens wordt aangegeven wat haar functie is bij Bayer; is het een woordvoerster of juist een onderzoekster? Niet echt geloofwaardig. Nalatigheid van de programmamakers.
[35:00] K. van der Poel mijmert over dat het toch wel een hele andere wereld wordt op moment dat de bloeiende bomen en planten er niet meer zijn.
Wordt wakker! De wereld is al niet meer zoals die was, door de continue toepassing van de kaasschaaf-methode blijft er steeds minder over van de natuur. Als we ons dat eens realiseren en beseffen dat het anders moet en ook daadwerkelijk actie gaan ondernemen (door soms eenvoudigweg met gewoontes die in strijd met de natuur zijn te stoppen) dan pas zal er daadwerkelijk verandering optreden.
De mens is voornamelijk bezig met economische groei m.a.w het vergiftigen van al wat leeft om er financieel beter ervan te worden. Waar de natuur duizenden jaren over heeft gedaan is door de mens in nog geen 200jaar volledig teniet gedaan. Het is een gegeven dat de mensheid zichzelf om zeep helpt door stompzinnig gedrag. Er is weinig zinnigs te zeggen over de vernieting van deze mooie aarde.
Geachte,
Al jaren droom ik van bijen te houden maar vond de hedendaagse werkwijze te complex – en nu begrijp ik – en onnatuurlijk ! Vorige zondag (22 -02-2015) heb ik een uitleg gehoord van een imker die reeds enkele jaren gestopt is en opnieuw wil starten op een echte natuurlijke wijze . (jaarvergadering van Velt-Aalst)
Mijn vraag : hoe beginnen we daaraan … ik heb wel mogelijkheden in onze tuin (zie foto’s van onze web) … graag concrete info en alvast dank !
Willy Keymeulen.